REPRODUKTIVNA FAZA RAZVIĆA
U prethodnoj lekciji smo se upoznali sa vegetativnom fazom ontogeneze biljke, u ovoj lekciji ćemo detaljno obraditi reproduktivnu fazu razvića biljke. Ukoliko niste pročitali prethodnu lekciju možete je pronaći na adresi:https://biologija-gimnazija.weebly.com/381ivotni-ciklus-biljaka.html.
Da bi biljka prešla u reproduktivnu fazu ontogeneze , biljka mora da postigne određeni stupanj u razviću (određen broj internodija, listova, pupoljaka itd..). Kako je cvet metamorfozirani izdanak, to znači da meristemske ćelije vegetacione kupe stabla , koje su u toku vegetacione faze davale začetke listova, sada menjaju tip diferencijacije i daju začetke cvetnih listova. Cvetanje većine biljaka određeno je starošću, ali kod nekih biljaka cvetanje može biti uslovljeno i drugim faktorima kao što je temperatura ili količina svetlosti.
Picture
Da li znaš zbog čega se pšenica seje u jesen.
Pojedine biljne vrste ne mogu da pređu u reproduktivnu fazu , ukoliko su tokom čitavog životnog ciklusa bile izložene temperaturama iznad 1 stepena. Dejstvo niske temperature na biljke u vegetativnoj fazi koje je neophodan uslov za cvetanje , naziva se vernalizacija ili jarovizacija.
Picture
U ove biljke spadaju ozime sorte žita kao što su pšenica,jaž i ječam. Ove biljke ne mogu da se seju u proleće. Kada se poseju u jesen one razvijaju vegetativne organe  pre zime i zimski period provedu pod snegom, U proleće se nastavlja njihova ontogeneza kada cvetaju i plodonose. Opseg niskih temperatura koji je potreban da bi biljke cvetale najčešće se kreće između 0 i 7 stepena, a period u kome ove temperature treba da deluju je nekoliko nedelja.
Kod prolećnih vrsta (jarih sorti) žita niske temperature nisu uslov za cvetanje. One se seju u proleće, razvijaju vegetativne organe, a tokom leta cvetaju i plodonose
Vernalizacija može biti prisutna i kod nekih dvogodišnjih biljaka. Te biljke u prvoj godini razvijaju samo listove u rozeti, a u drugoj stablo i cvetaju.
Ukoliko bi se dvogodišnje biljke kojima je vernalizacija uslov za cvetanje tretirale giberelinom one bi formirale stablo i cvetale u prvoj godini. Ovim se dokazuje da je vernalizacija kontrolisana biljnim hormonima. Međutim giberelin ne može kod svih biljaka da zameni vernalizaciju , te se pretpostavlja da je giberelin samo jedna od komponenata hormonalnog kompleksa koji se stvara u biljkama i uslovljava cvetanje.
Kako bi biljka opstala veoma je važno da ona uskladi svoj metabolizam sa vremenom i uticajima spoljašnje sredine. Međutim faktori klime mogu da variraju. Naime neretko se dešava da zimi temperatura bude kao prolećna ili da jesen bude izrazito topla. Te temperatura i vlažnost vazduha nisu relevantne za biljku kako bi odredila godišnje doba. Ono što se jedino regularno menja jeste dužina dana. Dužina dana je uvek tačno određena.
Dužina trajanja obdanice i noći u okviru jednog dana naziva se fotoperiod, a reakcija biljke na nju fotoperiodizam.Fotoperiodizam je pojava da period dužine dana reguliše niz fizioloških procesa u toku ontogeneze. Ti procesi ne uključuju samo cvetanje, već i aktivnost kambijuma, starenje listova, dormanciju pupoljaka, otpornost na mraz itd. Dužina dana je od posebnog značaja za biljke jer je to jedini faktor spoljašnje sredine koji je predvidljiv. Fotoperiodske reakcije su veoma začajne za cvetanje biljaka jer im omogućava da cvetaju u optimalnim uslovima i donesu plod pre nego što nastupi period nepovoljnih uslova spoljašnje sredine.
U odnosu na to kako biljke reaguju na fotoperiod mogu da se svrstaju u:
  1. Neutralne biljke
  2. Biljke dugačkog dana
  3. Biljke kratkog dana.
Cvetanje neutralnih biljaka ne zavisi od dužine dana i dešava se u različitim fotoperiodima.
Neutralne biljke
Biljke dugačkog dana kada dostignu reproduktivnu zrelost , cvetaju samo ako dan nije kraći od određene dužine ili se produžava iznad te dužine. Minimalna dužina dana pri kojoj biljka može da cveta naziva se kritična dužina dana i karakteristična je za svaku biljku.
Biljke dugačkog dana
Biljke kratkog dana cvetaju samo onda kada dan nije duži od određene granice ili ako je manji ispod te dužine. Kritična dužina dana ovih je maksimalna granica trajanja dana. Ukoliko se dan produži iznad te granice, biljka neće cvetati. Da nemaju potrebe za obavljanjem fotosinteze biljke kratkog dana bi mogle da cvetaju u mraku.
Biljke kratkog dana
Biljke dugačkog dana koje se gaje na kratkom danu ne mogu da cvetaju, kao što ni biljke krakog dana ne cvetaju na dugačkom danu već stalno razvijajau vegetativne organe. Dosadašnja istraživanja su pokazala da u fotoperiodskoj kontroli cvetanja važnu ulogu imaju biljni hormoni, a naročito giberelin. O tome posebno govori podatak da kod biljaka dugačkog dana koje se gaje na kratkom danu giberelin može da zameni potrebu za odgovarajućim fotoperiodom za cvetanje.
Reproduktivna faza završava se razvićem ploda i semena. Nakon obrazovanja cvetova dolazi do oprašivanja, a nakon toga i do oplođenja. Kako na žig tučka jednog cveta može da padne polen različitih biljnih vrsta, ali pošto su polenova zrna karakteristična za svaku biljnu vrstu , biljke imaju posebne mehanizme kojima onemogućavaju oplođenje polenom drugih vrsta.  Kada polenovo zrno padne na žig tučka, tkivo žiga luči supstance koje pomažu klijanje polena. Iz polenovog zrna izrasta polenova cev. Ona prodire kroz tkivo stubića u pravcu semenog zametka koji se nalazi u plodniku. Dešava se da više polenovih cevi rastu kroz stubić, ali samo jedna tj. ona koja je najbrža raste dopire do plodnika. Rast polenove cevi zavisi od stimulatora rasta koji se nalaze u plodniku. Polen sadrži hormon auksin koji podsiče rast plodnika. Nakon oplođenja, novonastali embrion i tkivo endosperma proizvode biljne hormone koji utiču na rast ploda .
Uticaj hormona na razviće ploda može se dokazati pomoću eksperimenta na jagodi.
Sočni deo ploda jagode nastaje razrastanjem cvetne lože na kojoj se nalaze plodovi-orašice. Ukoliko se orašice otklone sočni deo ploda prestaje da se razvija. Ukoliko se orašice odstrane samo na jednom delu ploda taj deo ploda se ne razvija. Na taj način mogu da se dobiju jagode različitog oblika. Međutim plod jagode može opet da počne da raste ako se prska rastvorom auksina. Indukcija razvića ploda prskanjem neoprašenih cvetova rastvorom auksina postignuta je kod različitih vrsta voća i povrća. Takvi plodovi se nazivaju partenokarpni. Međutim kod nekih biljaka partenokarpni plodovi se dobijaju ukoliko se biljke tretiraju giberelinom (vinova loza, smokva,jabuka).
Kada plod završi rast počinje faza sazrevanja. Plod u ovoj fazi menja boju za račun smanjenja količine zelenih pigmenta i povećanja količine karotenoida i antocijanina. Pored toga u plodovima se smanjuje količia skorba, a povećava količina šećera,vitamina i drugih jedinjenja koji daju miris i ukus. Tokom sazrevanja dolazi do stvaranja etilena u tkivu ploda. Pojava etilena je naročito zapažena kod jabuka,banana,ananasa itd. Ukoliko se zreo plod približi nezrelima zbog dejstva etilena ubrzaće se sazrevanje ostalih plodova. Zvog toga se plodovi tropskih biljaka beru nezreli, a kasnije se indukuje sazrevanje uz pomoć etilena.
Jenogodišnje biljke završavaju svoj životni ciklus tako što stare i umiru. Listopadne višegodišnje biljke pre nastupanja zimskog perioda odbacuju stare listove i tako spanjuju transpiracionu površinu. Listovi stare i organske supstance iz njih premeštaju se u izdanke i pupuljke.  Na taj način se te supstance čuvaju za naredi vegetacioni period. Iz starijih listova se povlači fosfor koji se nakuplja u semenima i tako se prenosi novoj generaciji. Gubljenje zelene boje listova je posledica razgradnje strukturnih proteina hloroplasta.
Ukoliko želiš da saznaš više o opadanju lišća poseti sajt: https://biologijakp.com/blog/da-li-znate-zasto-lisce-menja-boju/
Procesi koji se odvijaju tokom starenja izazvani su promenom sadržaja biljnih hormona auksina, citokinina i apcisinske kiseline. Usled smanjenja njihovog sadržaja u lisnoj ploči dolazi do stvaranja sloja za odvajanje na bazi lisne drške. Među ćelijama tkiva za odvajanje stvaraju se pukotine, te se pri najmanjem potresu list otkida i pada. Zatim se ćelije oplutnjavaju i tako se zatvara rana.